Καθώς οδηγούμαστε σε μια νέα εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη Πρόεδρου της Δημοκρατίας και οι αναλυτές επικεντρώνονται στις ψήφους των βουλευτών και τις πιθανές εξελίξεις, το παρόν άρθρο φιλοδοξεί να στρέψει το ενδιαφέρον στην ουσία του ζητήματος – το θεσμό του Προέδρου.

Τα Συνταγματικά άρθρα που ορίζουν το ρόλο του Προέδρου είναι τα άρθρα 30-50. Σύμφωνα με αυτά, ο ΠτΔ είναι ένα συμβολικό πολιτειακό όργανο με καμία ουσιαστική εξουσία. Ταυτόχρονα, ο ΠτΔ έχει πολλά και ιδιαίτερα αρνητικά χαρακτηριστικά τα οποία αναδεικνύουν τα συστημικά προβλήματα του θεσμού και προβληματίζουν για το κατά πόσο πρέπει να θεωρείται ο εν λόγω θεσμός ως κάτι το αναγκαίο. Με μια πιο διεισδυτική ματιά διαφαίνεται η ανάγκη κατάργησης του πραγματικά αναχρονιστικού και αντιδημοκρατικού Προέδρου της Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα:

Ο ΠτΔ είναι ένας θεσμός που δεν εκφράζει ποτέ την πλειοψηφία των πολιτών. Αυτό συμβαίνει καθώς για να μη διαλυθεί η εκάστοτε βουλή και αναγκασθεί να παραιτηθεί η εκάστοτε κυβέρνηση, το κυβερνόν κόμμα συμβιβάζεται και αποδέχεται πάντα την επιλογή της αντιπολίτευσης. Αυτό έχει αποδειχθεί ιστορικά αμέτρητες φορές (περίπτωση Κ. Στεφανόπουλου, Κ. Παπούλια, κτλ), έχοντας ως αποτέλεσμα την για 35ετία ανάδειξη ΠτΔ από την εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση. Πηγή αυτής της πολιτικής και δημοκρατικής διαστρέβλωσης είναι το άρθρο 29 του Συντάγματος.

Ταυτόχρονα, ο ΠτΔ είναι ένας κυριολεκτικά αδύναμος και «διακοσμητικός» θεσμός σε μια εποχή αδήριτης ανάγκης για ισχυρά πολιτειακά όργανα ικανά να διαχειριστούν τις σύγχρονες πολιτικοοικονομικές προκλήσεις. Αυτό εξασφαλίζεται από το άρθρο 35 του Συντάγματος με μια μόνο πρόταση η οποία συν τοις άλλοις περιγράφει και απόλυτα τον προεδρικό θεσμό αποσαφηνίζοντας πως «καμία πράξη του ΠτΔ δεν ισχύει ούτε εκτελείται χωρίς την προσυπογραφή του αρμόδιου Υπουργού». Εξίσου συμβολικός είναι και ο διορισμός του πρωθυπουργού και των υπουργών από τον ΠτΔ (αρθ. 37), μιας και ο διορισμός των ηγετών μιας χώρας από κάποιον που εκφράζει τις κοινοβουλευτικές μειοψηφίες φαίνεται μάλλον αχρείαστος αν όχι προσβλητικός. Από την άλλη, η ικανότητα του ΠτΔ να «εκπροσωπεί διεθνώς το κράτος» και να «κηρύσσει πόλεμο» (αρθ. 36), όντας «αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων» (αρθ. 45) φαντάζει μάλλον ως κακόγουστο αστείο.

Τέλος, ακόμα χειρότερος είναι ο αποσταθεροποιητικός ρόλος του ΠτΔ ο οποίος σύμφωνα με το άρθρο 47 μπορεί να μετριάζει ποινές και να δίνει χάρες επηρεάζοντας και υπονομεύοντας το ρόλο και το έργο της Δικαστικής Εξουσίας. Το χείριστο είναι πως στο ίδιο άρθρο προβλέπεται μέχρι και η απονομή χάρης σε υπουργούς που έχουν διαπράξει ποινικά αδικήματα (!). Εν κατακλείδι, συμβολικά πολιτειακά όργανα τα οποία επιτρέπουν ή ίσως και να προάγουν την ευνοιοκρατία, την πελατειοκρατία και τη διαφθορά, χρήζουν προφανώς μεταρρυθμίσεων.

Στον αντίποδα λοιπόν, αντιπροτείνω έναν νέο θεσμό – τον Πρόεδρο της Ελλάδος. Ο ΠτΕ μπορεί να είναι πράγματι αρχηγός της Εκτελεστικής εξουσίας δίχως όμως να απολαμβάνει και τις νομοθετικές εξουσίες του σημερινού Πρωθυπουργού. Η σημερινή συνταγματική κατάσταση άλλωστε καταστρατηγεί την αρχή της Διάκρισης των Εξουσιών. Με το σκεπτικό αυτό, ο ρόλος του ΠτΕ ως αρχηγός της Εκτελεστικής Εξουσίας οφείλει να είναι αποκλειστικά η διοίκηση της χώρας. Αυτό ουσιαστικά περιορίζεται στην ομαλή λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και την εξυπηρέτηση του πολίτη, τις διεθνείς σχέσεις, την ασφάλεια και την εθνική άμυνα. Η Νομοθετική Εξουσία πρέπει να ασκείται αποκλειστικά από τη Βουλή, ενώ οι επιρροές στις αποφάσεις και στην ηγεσία της Δικαστικής Εξουσίας πρέπει να απαγορεύονται.

Επιπροσθέτως, ο Πρόεδρος πρέπει να είναι υπερκομματικός και να αναδεικνύεται άμεσα από τους πολίτες. Υποψήφιοι για το αξίωμα δεν θα είναι δηλαδή οι κομματικοί αρχηγοί άλλα όσοι πολίτες συγκεντρώσουν συγκεκριμένο αριθμό υπογραφών υποστήριξης από τους συμπολίτες τους. Η συγκέντρωση των υπογραφών μπορεί να γίνεται φυσικά και ηλεκτρονικά ενώ ο απαιτούμενος αριθμός μπορεί ενδεικτικά να είναι περί τις 5.000 υπογραφές.

Η πρόταση λοιπόν πρεσβεύει τη μετάβαση από ένα συμβολικό θεσμό που προκαλεί τα μικροπολιτικά παιχνίδια, σε έναν διευθυντή της χώρας, υπεράνω χρωμάτων και κομμάτων με συγκεκριμένες και αποκλειστικά «Εκτελεστικές» εξουσίες και αρμοδιότητες έτσι ώστε να επέλθει η επιδιωκόμενη Διάκριση των Εξουσιών στην Ελλάδα και να εξέλθουμε από τις συστημικές παθογένειες των οχλήσεων, τριβών και φθορών της μιας εξουσίας στην άλλη.

Διαβάστε περισσότερα στο βιβλίο μου «Δημοκρατία, το Πολίτευμα που περιμέναμε» από τις εκδόσεις Ινφογνώμων.

Το παρόν δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Δημοκρατία»