Η περήφανη Περσία ξεκίνησε την ένδοξη ιστορία της τον 9ο αιώνα π.Χ. Επιβιώνοντας στρατών και κατακτητών κατέληξε σε ένα ιδιόμορφο πολίτευμα το οποίο αν και (καταχρηστικά) χρησιμοποιεί τον όρο Δημοκρατία, δεν έχει καμία σχέση με το αρχαίο Ελληνικό πολίτευμα. Η θεοκρατική πολιτεία του Ιράν, βρέθηκε στη σύγχρονη εποχή αντιμέτωπη με σειρά δυτικό-ελεγχόμενων οικονομικών αλλά και στρατιωτικών απειλών, τις οποίες και υπερέβη.
Οι εξελίξεις όμως στην περιοχή δημιουργούν ισχυρές προκλήσεις για την Ισλαμική Δημοκρατία σε βαθμό που να κρίνεται πλέον η επιβίωση του ίδιου του καθεστώτος. Οι εξαντλητικές οικονομικές κυρώσεις της Δύσης έχουν καταπνίξει την οικονομία. Το Ιρανικό ριάλ το 2012 έπεσε 10% λόγω του εμπάργκο του Ιρανικού πετρελαίου. Οι ίδιες κυρώσεις οδήγησαν τον πληθωρισμό στο 40% και τους νέους ανέργους στο 33%. Ας μην ξεχνάμε πως την περίοδο 2009-2011 και πριν ενταθούν οι οικονομικές κυρώσεις, το Ιράν ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου του ΟΠΕΚ. Ταυτόχρονα, το Ιράν παρακολουθεί αγωνιωδώς την αποδυνάμωση του ισχυρότερου συμμάχου, του Μπασάρ αλ Ασάντ, ενώ περικυκλώνεται από εχθρούς και αντιπάλους. Επιπλέον, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες ανεφοδιασμού της Λιβανέζικης Χεζμπολά, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται ακόμα περισσότερο η επιρροή του Ιράν στην περιοχή. Με την Ισραηλινή ηγεσία ισχυρή όσο ποτέ, την Παλαιστινιακή Χαμάς πρόθυμη να διαπραγματευτεί με τη Δύση και τους τακφίρις να στοχοποιούν τους Σιίτες, διακρίνεται ξεκάθαρα ένα ευρύτερο σχέδιο καταστροφής του Ιρανικού καθεστώτος. Η Ισλαμική Δημοκρατία φαίνεται να βάλλεται πανταχόθεν και να πολεμάει για την ίδια την ύπαρξή της.
Σε μία τόσο κρίσιμη στιγμή για τη χώρα ο μόνος που θα μπορούσε να διασώσει την κατάσταση είναι ο «θεϊκός υπέρμαχος» του Ιράν, ο Ανώτατος Ηγέτης και απόλυτος κυρίαρχος της χώρας, ο Αγιατολά Αλί Χαμενέι.
Ο προνοητικός Χαμενέι αναζητούσε από το 2009 μια πολιτική διέξοδο. Συγκεκριμένα, έψαχνε ένα νέο και έμπιστo πολιτικό πρόσωπο για να αντικαταστήσει τον προβληματικό και φθαρμένο Αχμεντινεντζάντ και να ξανανοίξει τον δίαυλο επικοινωνίας με τις Η.Π.Α.. Ο ίδιος βέβαια δεν θα μπορούσε ποτέ να αποδεχθεί κάτι τέτοιο δημόσια. Επίσης, η ιδιαίτερη φύση του Ιρανικού πολιτεύματος απαγορεύει στον Χαμενέι να κινηθεί μέσω της παραδοσιακής πολιτικής οδού και να προσεγγίσει τις Η.Π.Α. πίσω από τις κάμερες. Η Ισλαμική Δημοκρατία αυτοπροσδιορίζεται ως μια Αξιοκρατία Ηθικής και Πνεύματος και συνεπώς ο Ηγέτης της δεν θα μπορούσε ποτέ να κινηθεί ανήθικα ή να φανεί αδύναμος στους αντιπάλους του. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ο Χασάν Ρουχανί.
Από το 1965 και για μισό αιώνα, ο Σιίτης κληρικός υπηρετεί τη Θεοκρατία της Περσίας. Στις 3/8/13 ο Ρουχανί ορκίζεται πρόεδρος του Ιράν αντικαθιστώντας τον απερχόμενο Αχμεντινεντζάντ. Ιδεολογικά ο νέος Πρόεδρος ανήκει στους φερόμενους μεταρρυθμιστές μεταξύ των οποίων είναι και οι τέως πρόεδροι Ραφσανζανί και Χαταμί. Αντίθετα όμως με τους προκατόχους του, οι σχέσεις του με τον Ανώτατο Ηγέτη αλλά και με την ιεροσύνη, τον καθιστούν επί της ουσίας έναν συντηρητικό υποστηρικτή του καθεστώτος.
Δύο ήταν οι λόγοι που οδήγησαν τον Χαμενέι στην επιλογή Ρουχανί. Ο πρώτος είναι η δημοτικότητά του Ρουχανί και η πίστη του στο καθεστώς. Ο ίδιος, δημοφιλής λόγω της συμμετοχής του στον πόλεμο με το Ιράκ, υπηρέτησε πιστά την Ισλαμική Δημοκρατία ως αντιπρόεδρος του κοινοβουλίου, ως Γ.Γ. του Ανώτατου Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, ως διαπραγματευτής για πυρηνικά θέματα, κ.α. Επιπλέν, οι προεκλογικές του υποσχέσεις για κοινωνικές ελευθερίες – κατόπιν υποδείξεως του Χαμενέι – ενίσχυσαν την πολιτική του εικόνα.
Ο δεύτερος λόγος επιλογής Ρουχανί είναι η σχέση του με τη Δύση. Ο δυτικο-σπουδαγμένος Ρουχανί, ως διαπραγματευτής της χώρας του διέκοψε τον εμπλουτισμό ουρανίου για μια διετία, ενώ το 1985 συμμετείχε στην υπόθεση «Ιράν-Κόντρας». Ταυτόχρονα, οι δυτικής παιδείας και νοοτροπίας πολιτικοί του ακόλουθοι, όπως ο Ακμπάρ Τορκάν, άσκησαν κριτική στους απερχόμενους υπουργούς κατηγορώντας τους για διαστρέβλωση στοιχείων, κρατώντας έτσι σαφείς αποστάσεις από την ιταμή προσωπικότητα του Αχμεντινεντζάντ.
Ο Ανώτατος Ηγέτης λοιπόν, αποφάσισε στρατηγικά και στοχευμένα την εκλογή του έμπιστου και φιλοδυτικού Ρουχανί κλείνοντας το μάτι στις Η.Π.Α. για μια νέα τάξη πραγμάτων μεταξύ των δυο χωρών. Αναγνωρίζοντας την ευκαιρία, ο Λευκός Οίκος μία μέρα μετά τις εκλογές, υποστήριξε σιωπηρά την προσπάθεια του Χαμενέι μειώνοντας τις οικονομικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν.
Αναλύοντας την κατάσταση, η αλλαγή της Ιρανικής πολιτικής δεν βασίζεται στις πολιτικές ιδέες του νέου προέδρου, αλλά στην αδήριτη ανάγκη του Χαμενέι για πολιτική διέξοδο και στην ευκαιρία που παρέχει το τέλος εποχής με την αποχώρηση Αχμεντινεντζάντ. Ο πρόεδρος του Ιράν, παραμένει απόλυτα ελεγχόμενος από τον Χαμενέι, και η πολιτική εξουσία συνεχίζει να εκφράζει τη θέληση του Ηγέτη και όχι των πολιτών. Ταυτόχρονα, οι Η.Π.Α. φαίνονται σε ένα βαθμό πρόθυμες να συζητήσουν. Τα οφέλη της κυβέρνησης Ομπάμα μπορεί να είναι και μονομερή. Ταυτόχρονα, μια εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν θα μπορούσε να επιφέρει πολιτική πίεση στους λοιπούς συμμάχους των Η.Π.Α. (Ισραήλ, Τουρκία) και να δώσει πολιτική ισχύ και προβολή στους πραγματικούς μεταρρυθμιστές και φιλοδυτικούς της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Συμπερασματικά, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι η βελτίωση των σχέσεων με τις Η.Π.Α. που θα επιχειρήσει ο Ρουχανί κατ’ εντολή του Χαμενέι, είναι δυνατόν να επιφέρει ριζικές αλλαγές στην περιοχή γενικότερα, και ειδικότερα στη Συρία, το Ισραήλ, τη Σ. Αραβία και το Λίβανο.
Το παρόν δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ στις 14/08/2013